Quan sát "Sơn mài dương tính” tại triển lãm Mở của Hiền Nguyễn

Đã có nhiều ý kiến cho rằng vẻ đẹp của sơn mài thiên về tính âm, được tìm kiếm sau những ẩn giấu và mài giũa, từ từ mới phác lộ, từ từ mới hiện diện theo năm tháng. Nhận định này khá phù hợp với tranh sơn mài hiện đại của Việt Nam, xuyên suốt cả thế kỷ 20 đều phổ biến tinh thần âm tính về chất liệu như vậy.

Với kỹ thuật sơn mài vững vàng, Hiền Nguyễn đã nối tiếp và chuyển phát được tinh thần này qua các tác phẩm kỳ công của mình, có thể nhận thấy rõ ràng qua triển lãm Ủ và cuốn sách cùng tên. Nhưng đến triển lãm Mở lần này, chỉ một thời gian ngắn thôi, Hiền Nguyễn đã có được bước chuyển rõ nét hơn, tạm gọi là đi từ vẻ đẹp âm tính sang dương tính về mặt chất liệu. Nói khác đi, dù vẫn dùng kỹ thuật sơn mài được truyền thừa qua nhiều đời, nhưng hiệu quả bề mặt sau cùng lại thiên về dương tính, hơn là âm tính.

Tác phẩm Plasma của mặt trời, sơn mài trên vóc, 120cm x 160cm, 2021

Tác phẩm Hoàng hôn, sơn mài trên vóc, 120cm x 145cm, 2021

Tác phẩm Sự sống ngẫu nhiên, sơn mài trên toan, 145cm x 120cm, 2021

Có được đóng góp này, đầu tiên phải lưu ý đến tinh thần tập trung trong nghề nghiệp, từ khi chọn làm họa sĩ toàn thời gian, Hiền Nguyễn đã toàn tâm toàn ý với các tìm tòi và trăn trở về chất liệu sơn mài. Thứ hai, dù không thuộc nhóm các họa sĩ thích làm cách mạng về chất liệu, nhưng Hiền Nguyễn vẫn luôn kiên trì với các phản tư trong sáng tạo, dùng kinh nghiệm trường quy để cải biến những điều bất hợp lý và dần dần tạo ra được lối đi riêng trong sơn mài. Thứ ba, từ khi thể nghiệm với sơn mài trên toan, đặc thù về vật liệu này đã có quy định và tác động đáng kể đến hiệu quả sau cùng của bề mặt tác phẩm. Những thô tháp, sớ vải, cách hấp thụ ánh sáng, ít phản quang… đã làm cho sơn mài trên toan thêm gần với tinh thần dương tính hơn sơn mài trên vóc.

Tác phẩm Gió mặt trời, sơn mài trên vóc, 120cm x 145cm, 2021

Tác phẩm Linh hồn Icarus hiển lộ trong nhật thực, sơn mài, 120cm x 145cm, 2021

Tác phẩm Bãi dài Nha Trang, sơn mài trên vóc, 3 x 120cm x 145cm, 2021

Tác phẩm Hình dung về cấu trúc cứng của một vũ trụ giãn nở, sơn mài trên toan,

2 x 180cm x 120cm, 2021

Mục đích đầu tiên của việc vẽ tranh có thể được gạch đầu dòng với nhiều lý do hoặc tiêu chí khác nhau. Thế nhưng, mục đích sau cùng của việc vẽ tranh, nếu chạm đến được, chỉ còn một tiêu chí đó là làm cho chất liệu mà nó chọn thể hiện được đặc trưng nhất. Mục đích sau cùng của tranh sơn mài vẫn vậy thôi, đó là làm cho chất liệu sơn mài được đẹp hơn, mới hơn trong kỹ thuật đặc trưng của chính nó. Vẽ cái gì, vẽ cho ai, vẽ theo trường phái nào cũng quan trọng, nhưng không quan trọng bằng vì sao vẽ, vẽ như thế nào, hiệu quả chất liệu ra sao. Qua nhiều tác phẩm trong Mở, Hiền Nguyễn đã cho thấy được đặc trưng và khả tính tự thân của sơn mài, đồng thời mang đến cho người xem không khí dương tính - một tinh thần mới, một cái nhìn mới.

Sách Mở

Hoạ sĩ Hiền Nguyễn

Từ những lý do trên, có thể nói đến với Mở, sơn mài của Hiền Nguyễn đã tự tại hơn và tự tánh hơn với chính bản thể sơn mài. Vì vậy, nó cũng mở ra được một lối đi khác, hứa hẹn nhiều đột phá ở tương lai rất gần.

Triển lãm Mở của nghệ sỹ Hiền Nguyễn diễn ra từ 09.01 - 19.01.2022 tại Eight Gallery, 8 Phùng Khắc Khoan, p. Da Kao, q.1, TP.HCM.

La hán phòng, đầu mùa mưa 2021

Bài: Lý Đợi - Art Columnist