Hành trình từ thần đồng tới biểu tượng và thiên tài của Picasso (Kỳ 2)

Thiên tài hầu hết thường được nuôi dưỡng nhờ cha mẹ và giáo viên, những người ủng hộ và vun trồng hạt mầm của sự vĩ đại.

Olivier Widmaier Picasso chưa bao giờ biết ông mình nhưng đã viết hai cuốn sách về người nghệ sĩ.

Nhấp trà từ chiếc tách đỏ tại sân của bảo tàng Museo Picasso Málaga, cháu trai của nghệ sĩ, Bernard Ruiz-Picasso hồi tưởng lại những ngày đầu đã ảnh hưởng thế nào tới nghệ thuật của Picasso. Ông nói mọi thứ ở nơi này đều giàu có về lịch sử và gợi dục. Những nền văn minh va đập trên vùng đất mà Picasso sinh sống: từ Phoenician, La Mã, Do Thái, Moor, Thiên Chúa Giáo, và Tây Ban Nha. Hương thơm lan trong không khí. Chỉ vào một cây cam gần đó, Bernard nói Picasso lấy cảm hứng từ màu của cây trái, từ rèm cửa có bông hoa sắc tím, những cái cây chi phượng tím của Tây Ban Nha, và từ những tảng đá màu be và trắng của Alcazaba có từ thế kỷ 11, ở đồi Gibralfaro, cách bảo tàng ít bước chân. “Ông đã giữ trong đầu óc mình tất cả những giác quan, hình ảnh, hương vị và màu sắc này, chúng đã nuôi dưỡng và làm giàu có tâm hồn trí não của ông,” Bernard, người đã thành lập bảo tàng (khai trương năm 2003) với mẹ mình, Christine Ruiz-Picasso, nói.

Thiên tài hầu hết thường được nuôi dưỡng nhờ cha mẹ và giáo viên, những người ủng hộ và vun trồng hạt mầm của sự vĩ đại. Mẹ của Picasso, María Picasso López, đã cầu nguyện cho con trai và tôn trọng con của mình, Claude Picasso, người hiện quản lý khối tài sản nghệ thuật của cha mình, kể. Ngay từ thời đầu, cậu trai Pablo đã trò chuyện thông qua nghệ thuật, vẽ trước khi biết nói. Từ đầu tiên của ông là “piz,” tức là lápiz (bút chì). Giống như nhà soạn nhạc Mozart, Picasso có cha, José Ruiz Blasco, làm kinh doanh, cũng vẽ và là giáo viên đầu tiên của con. “Ông là học trò tốt nhất của cha mình,” Claude kể. Picasso vẫn chỉ là đứa trẻ khi tài năng nghệ thuật của mình vượt trên cả cha mình, người mà “có thể không chỉ kinh ngạc mà cả sững sờ vì tài năng của con trai,” Bernard nói.

Cảm giác vừa kinh ngạc và sợ hãi không phải là bất thường khi nói về thiên tài. Từ gốc Latin prodigium có nghĩa là cái gì đó “không kỳ vọng” nhưng kèm cả “cảm giác không chào đón và có thể cả nguy hiểm,” David Henry Feldman, nhà nghiên cứu lâu năm trong lĩnh vực này nhận xét. Các thiên tài biểu diễn với trình độ cao cấp của người lớn trước khi họ tới tuổi thanh niên, chơi các bản sonata piano của Ludwig van Beethoven hay làm các phép toán phức tạp, trong khi những người khác vẫn còn bận học nhảy dây. “Nó làm rúng động góc nhìn của bạn về thế giới,” Feldman cho hay.

Vậy tài năng đến sớm đó xuất phát từ đâu? Thiên tài thường hiếm, khiến khó mà có đủ mẫu thuyết phục để nghiên cứu, nhưng Ellen Winner, giám đốc của The Arts and Mind Lab tại ĐH Boston, có nhận thấy một số điểm chính trong những người bà nghiên cứu. Các nghệ sĩ sớm phát lộ có trí nhớ hình ảnh sắc sảo nhạy bén, chú ý cực kỳ tới chi tiết, và có khả năng vẽ lại thực tế, và tạo ra ảo giác chiều sâu nhiều năm trước các bạn cùng trang lứa. Winner tin rằng những đứa trẻ này có tài năng bẩm sinh được thúc đẩy mới “mê cuồng để trở thành bậc thầy”, họ có niềm đam mê khao khát tột cùng tới mức họ cảm thấy buộc phải vẽ bất kỳ khi nào có thể.

Những tính cách này đúng với Picasso, người có tài năng nghệ thuật kiệt xuất từ sớm. Sau khi xem triển lãm của trẻ con năm 1946, ông đã nói một câu nổi tiếng rằng mình không bao giờ có thể tham gia triển lãm tương tự vì ở “ở tuổi 12, tôi đã vẽ như Raphael”. Các thành viên gia đình nhớ lại Picasso vẽ trong nhiều giờ dù chỉ là đứa trẻ, đôi khi vẽ theo yêu cầu, cho đến khi quá mệt. Tác phẩm sớm nhất của ông còn tồn tại được cho là từ năm 1890, thời điểm ông lên 9 tuổi, trong đó có bức sơn dầu “Le Picador” mô tả một người đấu bò trên lưng ngựa.

Trong vài năm, Picasso đã vẽ những bức chân dung đầy kỹ thuật về gia đình và bạn bè. Ở tuổi 16, tác phẩm của ông đã đưa ông tới trường học danh giá Mỹ thuật Hoàng gia San Fernando ở Madrid. Tại bảo tàng Prado, ông học với các bậc thầy Tây Ban Nha ông ngưỡng mộ, trong đó có Diego Velázquez và El Greco. Claude kể lại, nghệ thuật là thứ duy nhất ông quan tâm. “Là thứ duy nhất thể hiện con người ông. Và ông là nghệ sỹ cả đời mình.”

Đa phần tài năng từ sớm không lớn lên mà vẫn là thiên tài, cho dù kỹ thuật họ đạt tới có hoàn chỉnh đến đâu đi nữa. Thiên tài đòi hỏi một cá tính có thể thay đổi cuộc chơi, cùng với đó là lòng dũng cảm, sự gan dạ và tầm nhìn để cải thiện một cách làm. Picasso chỉ là đứa trẻ khi Paul Cézanne, Georges Seurat, và các nghệ sĩ hậu hiện đại khác giải phóng mình khỏi những nhát cọ chủ nghĩa ấn tượng, đưa thêm vào những hình dáng và sự bạo liệt cảm xúc lên tấm toan.

Đến thời mình, Picasso đã đẩy nhanh tốc độ như con bò chiến. Trong bức vẽ “Les Demoiselles d’Avignon” năm 1907, nghệ sĩ đã lật ngược bố cục truyền thống, góc nhìn, và sự hấp dẫn thẩm mỹ. Bạn bè thân thiết nhất của Picasso cũng phát hãi. Nhưng bức tranh đã trở thành một bước ngoặt cho phong trào nghệ thuật cực đoan, lập thể, và vào danh sách những bức tranh quan trọng nhất của thế kỷ 20. Thời điểm đó, “ông đã làm sụp đổ tất cả mọi thứ mọi người vốn nghĩ về nghệ thuật,” Claude cho biết.

Xem lại Kỳ 1

Đón xem:

Kỳ 3

Kỳ 4

Bài: Loan Loan - Culture Columnist

Theo Claudia Kalb (National Geographic)