Federico Beltrán Masses và bảng màu kỳ ảo mang đến những tác phẩm đầy sức hút

Federico Beltrán Masses (1885-1949), họa sĩ Tây Ban Nha, nổi tiếng về những bức chân dung tâm lý và hình ảnh phụ nữ quyến rũ. Ông đã phát triển một phong cách độc đáo, ảnh hưởng từ di sản hội hoạ Tây Ban Nha nhưng mang đậm hương vị hiện đại. Chủ đề tác phẩm của ông rất phong phú với những tham khảo về âm nhạc và thơ ca từ “thần thoại Hy Lạp, những bí ẩn hoang đường của châu Á được hoạ sĩ tượng trưng Gustave Moreau dẫn dắt”.

Beltrán tạo ra những bức tranh vừa chân thực vừa lãng mạn. Bối cảnh thường là về đêm, con kênh Venice mờ tối cùng bầu trời xanh thẳm đầy sao. Tranh của ông có thể dễ dàng nhận ra bằng các sắc thái xanh lam đậm được gọi là “màu xanh Beltrán” (Beltrán blue). Màu xanh nổi tiếng này tạo cảm giác một màn đêm lãng mạn vĩnh cửu, nhân vật thường chỉ được thắp sáng với ánh nến của các bữa tiệc trong khi bóng tối phóng đại đặc điểm gương mặt hoặc trang phục. Niềm đam mê ban đầu với chủ nghĩa tượng trưng, những hình tượng phụ nữ tạo dáng uể oải trong khung cảnh huyền ảo khiến ông trở nên khác biệt với các xu hướng nghệ thuật đương đại.

Chân dung Federico Beltrán Masses

Chân dung phụ nữ trở thành đặc sản của Beltrán Masses, có thể so sánh với thơ Charles Baudelaire và được dùng để minh họa cho tập thơ “Les fleurs du Mal”. Sự độc đáo trong các bức tranh của Beltrán nằm ở cách thể hiện cảnh đêm và ánh sáng ấn tượng. Để có được không khí đặc biệt này, ông thường làm việc trong một studio tối, dùng ánh sáng nhân tạo để nhấn mạnh sự tương phản giữa nhân vật và khung cảnh. Sau chuyến lưu trú ở Venice năm 1920, Venice trở thành thành phố trong mơ của ông, cung cấp bối cảnh cho các tác phẩm thập niên 1920 và 1930.

Tác phẩm "A Spanish Beauty"

Bất chấp cuộc cách mạng nghệ thuật do những người Tây Ban Nha cùng thời là Pablo Picasso và Juan Gris dẫn đầu, Beltrán không chấp nhận chủ nghĩa lập thể trừu tượng, và chủ nghĩa vị lai cũng không hấp dẫn ông. Thay vào đó, di sản hiện thực của Joaquín Sorolla được thay thế bằng phong cách biểu tượng thần bí đặc trưng của Beltrán. Việc sử dụng màu sắc đôi khi cực đoan đã tạo nên bản sắc cá nhân cấp tiến, tập trung vào mô tả tâm lý nhân vật. Tác phẩm của ông đôi khi được so sánh một cách hời hợt với tác phẩm của Kees van Dongen, hoạ sĩ Hà Lan, người cũng giống như Beltrán, nắm bắt được tâm thế thoát ly (escapism) đặc trưng của xã hội hậu-Thế-chiến I.

Tác phẩm "Pola Negri and Rudolph Valentino"

Sinh ra ở Cuba và trải qua tuổi trẻ ở Barcelona, Beltrán Masses được đào tạo tại Escola de la Llotja, sau đó học với họa sĩ Joaquín Sorolla tại Học viện Mỹ thuật Barcelona. Năm 1905, ông đến Madrid để nghiên cứu bộ sưu tập nghệ thuật Tây Ban Nha và châu Âu tại Bảo tàng Prado. Ông chuyển đến Paris năm 1916, nơi ông sống gần như suốt ba mươi năm tiếp theo. Trước khi khởi hành, ông có một cuộc triển lãm cá nhân ở Madrid. Sau đó là triển lãm Venice Biennale năm 1920, toàn bộ gian hàng được dành riêng cho tác phẩm của Beltrán bao gồm một số tác phẩm nổi tiếng nhất. Thành công to lớn tại Venice được khẳng định bằng việc đưa tác phẩm của ông vào phòng trưng bày của các họa sĩ danh tiếng ở Uffizi, dẫn đến một triển lãm cá nhân lớn tại Cercle Interalliée, Paris. Các triển lãm khác ở thủ đô nước Pháp được tổ chức trong những năm tiếp theo tại các phòng trưng bày Georges Petit, Bernheim, Charpentier và Jacques Seligman, và tại Galerie Borghese trên đại lộ Champs-Élysées. Tiếp theo là một số triển lãm quy mô lớn ở New York, Palm Beach và London. Triển lãm năm 1929 của Beltrán ở London tại Gallery New Burlington thành công ngay lập tức, mặc dù hai bức tranh “Salomé” và “The nights of Eve” ban đầu bị loại bỏ. Ông có cuộc triển lãm quy mô lớn thứ hai ở London năm 1934. (Bạn có thể xem lại bức “Salomé” trên trang FB này trong bài “Oscar Wilde: Mọi nghệ thuật đều hoàn toàn vô dụng” ngày 29/1/2024. Bức tranh hiện được trưng bày tại Bảo tàng Casa Lis ở Salamanca, Tây Ban Nha).

Tác phẩm "Marquesa de Casa Maury"

Beltrán Masses có được sự ủng hộ nhiệt tình của các nhà phê bình Arsène Alexandre, người rất ngưỡng mộ Seurat (Alexandre đã phát minh ra thuật ngữ “điểm hoạ - pointillism”) và Louis Vauxcelles, người đầu tiên sử dụng từ “dã thú - fauvism” và phát minh ra từ “cubism - lập thể”. Arsène Alexandre đã viết phần giới thiệu các bức tranh minh họa của Beltrán cho ấn bản năm 1929 cuốn “Il Trionfo della Morte” của nhà thơ nổi tiếng người Ý Gabriele d'Annunzio. Các nhà phê bình ca ngợi chiều sâu tâm lý trong tầm nhìn nghệ thuật đồng thời nhấn mạnh sự gợi cảm và nữ tính trong các chủ đề của Beltrán Masses.

Tác phẩm "Madame Wellington Koo"

Danh tiếng của ông đến Hoa Kỳ năm 1921 cùng với trào lưu quan tâm đến nghệ thuật Tây Ban Nha. Năm 1924, Beltrán được mời triển lãm tại Gallery Wildenstein ở New York; tiếp theo là các cuộc triển lãm thành công về thương mại ở Palm Beach và ở Los Angeles năm 1925. Ông nổi tiếng đến mức vào năm 1926, vũ công lừng danh Martha Graham đã đặt tên cho một điệu nhảy trong buổi biểu diễn đầu tiên trước công chúng New York là “Portrait - Beltrán Masses”. Mối liên hệ của Beltrán với điện ảnh Pháp được thể hiện bằng việc đưa 12 bức tranh và 3 ký hoạ của ông vào bộ phim năm 1934, “Le Rosaire”, do Gaston Ravel và Tony Lekain dàn dựng.

Beltrán Masses vẫn ở lại Paris khi Thế chiến II bùng nổ. Ngày 4 tháng 10 năm 1949, ông qua đời, thọ 64 tuổi. Tác phẩm của ông hiện trưng bày tại nhiều bảo tàng lớn trên thế giới: Bảo tàng nghệ thuật hiện đại - Trung tâm Pompidou ở Paris, Bảo tàng nghệ thuật quốc gia Reina Sofía ở Madrid, Bảo tàng nghệ thuật Chambéry, Bảo tàng Art Nouveau & Art Déco - Casa Lis ở Salamanca, Bảo tàng Florence…

Dưới đây là bức tranh “Những nàng thơ của Guadalquivir” (Muses of the Guadalquivir), sơn dầu trên canvas, 130 x 200cm của Federico Beltrán-Masses.

Đặc trưng bởi không khí uể oải, gợi cảm, “Muses of the Guadalquivir” kết hợp những yếu tố tinh túy trong tác phẩm của Beltrán. Một nhạc sĩ gypsy và hai người phụ nữ nằm dài trên thuyền trước quang cảnh thành phố Seville. Người ta có thể thấy La Giralda, tháp chuông nhà thờ và gần hơn là Torre del Oro trên bờ sông. Vùng nước yên tĩnh của Guadalquivir và chiếc thuyền mang lại vẻ đẹp lãng mạn và bí ẩn. Khuất phía sau là một bacchante bán khoả thân cầm quạt, còn nhân vật trung tâm nổi bật với chiếc váy satin tỏa sáng ánh kim loại dưới ánh trăng và những ngón tay dài buông trên mặt nước. Tất cả được bao phủ bằng màu xanh đậm Whistlerian, điển hình cho những cảnh đêm bí ẩn của Beltrán, dù lấy bối cảnh Venice hay như ở bức tranh này là Guadalquivir ở miền nam Tây Ban Nha. Sevilla, Valencia và Granada là những thành phố cổ Tây Ban Nha và cũng là tên nhiều bức tranh của Beltrán, mỗi cái tên đều tượng trưng cho tính cách và bầu không khí đặc biệt của từng nơi chốn. Bức tranh “Những nàng thơ của Guadalquivir” đã được trưng bày tại Gallery Stendhal, Los Angeles, năm 1925.

Bài: Nhà thơ - nhà nghiên cứu Phan Đan, theo Stairsainty.com